Irailaren 3tik 6ra ospatu zen estatuko kluben arteko paleta txapelketa, Palencian. F30 modalitatean jokatu zen, hau da, 30 metroko frontoian paleta argentinarraz. Amaia Irazustabarrena hernaniarrak bere herriko kluba ordezkatuz jokatu du txapelketa hori, eta emaitza onak lortu ditu. Orain arte binaka jokatzen zen modalitate honetan, baina aurten, modalitatea olinpiko bihurtzeko asmoarekin, banaka jokatu dute txapelketa. Berritasun hori eta Covid-19ak eragindako egoera dela eta ganorazko entrenamendurik ezin egiteak lanak zaildu dizkie pilotariei. Egoera kontuan hartuta, beraz, lan txukuna eginda itzuli zen Amaia Irazustabarrena, finalerdietaraino sailkatzea lortu baitzuen.
Anne Maiza, Palencian egon zen animuak ematen
Irazustabarrena bezala EPEko kidea den Irati Igoa nafarrak ere parte hartu zuen txapelketan, nahiz eta ez zuen aurrera egiteko aukerarik izan. Dena dela, kontuan hartu behar da estatuko pilotaririk onenak egon direla txapelketan, eta bertan parte hartu ahal izatea ere nahikoa lorpen dela. Hori horrela, EPE ondo ordezkatuta egon da, elkarteko bi pilotarik hartu baitute parte, aldi berean, bakoitzak bere klub propioa ordezkatuz (Irazustabarrena: Hernani; Igoa: Gure Pilota, Etxarri-Aranaz).
Izan ere, Orozkoko Olgetan klubeko palistek Covid-19agatik bete beharreko protokoloa proban jartzeko, gaur, irailak 12, jokatu dira hiru pala partida Orozkoko kiroldegiko frontoian. Gogotsu aritu dira sei bikoteak. Orain arte entrenamendu gutxi izan badituzte ere, lehiatzera itzultzeko prest daudela erakutsi dute.
Dagokion protokoloa aurrera eramateko oztoporik ez da izan eta palistak hurrengo lehia noiz izan zain daude.
Esku pilotan txapelduna da Patri Espinar, baina mendia du bizibide: mendi gidaria da, besteak beste. Catherine Destivelle alpinista eta eskalatzailea du eredu, eta haren ‘Ascensions’ liburua gustatzen zaio.
Kirolari petoa da Patri Espinar (Galdakao, Bizkaia, 1985): pilotaria izateaz gain, alpinismoa eta eskalada ere jorratzen ditu. Bere afizio eta ofizio nagusian, kirolean, Catherine Destivelle alpinista eta eskalatzaile frantsesa du eredu. Hark 2003an idatzitako Ascensions liburua irakurtzeko gogoa zuen, eta bi egunean «irentsi» berri du.
Gustura irakurri dut, Catherine Destivelle erreferente bat izan delako emakumezkoen alpinismoan eta eskaladan 1980ko hamarkadatik aurrera. Munduko eskalatzailerik hoberena izan da, eta niretzat beti izan da erreferente eta aitzindari bat eskaladaren munduan, eta emakumeen artean.
Nor da Catherine Destivelle zuretzat?
Erreferente bat eskaladan eta alpinismoan, eta emakume eskalatzaileen aitzindaria. Lehenbizikoa izan zen gauza ikaragarri zailak egiten. Munduko eskalatzailerik hoberena izateaz gain, kristoren igoerak egin ditu bakarka, eta bide berriak ireki. Ikaragarria izan da lortu duena.
Garrantzitsua da bizitzan erreferenteak izatea?
Bai horixe. Kirol munduan eta gainontzeko arloetan erreferenteak izatea garrantzitsua da horien ondoren datozenentzat. Horrela, baduzu nori erreparatu, ikusten duzu badabilela jendea horretan, eta ez zarela bakarra. Horrelako pertsonak eredu gisa hartzea ezinbestekoa da bide berriak zabaltzeko.
Antzekotasunik ikusten duzu Catherine Destivellen eta zure artean?
Aspektu batzuetan identifikatuta sentitu naiz harekin. Adibidez, bere momenturik gorenean zegoenean, ez zitzaion fama gehiegi gustatzen: ez zen eroso sentitzen protagonista izaten. Nik ere askotan sentitu dut hori. Badakizu erreferenteak sortzeko beharrezkoa dela hor egotea, baina niri telebistaren mundua ez zait gehiegi gustatzen: kontraesana sortzen du neure barruan, eta hari ere gauza bera gertatzen zitzaion.
Mendiak egin zuen ezagun Destivelle. Zein harreman duzu zuk mendiarekin?
Kirola beharrezkoa dut bizitzeko, eta berdina gertatzen zait mendiarekin eta naturarekin. Konfinamenduan are gehiago baieztatu nuen horrela dela. Mendian egiten diren jarduerak maite ditut: ez dago lehiarik, bizipen ederrak baizik. Horrek asko betetzen nau, eta askotan bilatzen dut mendian ibiltzea eta naturan egotea.
Mendia ere lantoki duzu?
Bai. Mendi gidaria naiz, eta emakumeentzat mendi orientazio ikastaroak eta eskaladakoak ematen ditut. Aurten proiektu berri bat sortu dut, eta mendizaletasunarekin du lotura: teknika bertikalak, korapiloak, sokak, tirolina eta biziraupena uztartzen ditu, naturan. Emozioei eta sentimenduei garrantzia ematen diegu, eta ikusten dugu nola ahalduntzen garen mendian ekintza horiek egiten, baita gure beldurrei nola aurre egiten diegun ere.
Non zaude erosoago: frontoian ala mendian?
Ni bi toki horietan oso eroso sentitzen naiz, eta bietan ditut oso bizipen politak.
Oztoporik izan duzu esku pilotan emakume izateagatik?
Lehen oztopoa zen nire herrian neska pilotari bakarra nintzela. Emakumeentzako lehiaketarik ez dagoela ikusten duzu gero, esaten dutelako ez dagoela emakumerik. Gero ikusi dugu emakumeak bazeudela, baina ez dutela emakumeen esku pilota bultzatzen. Nerabezaroan neska gehienek kirola utzi egiten zuten. Gaur egun, emakumeen esku pilota egituratzen ari gara, baina gizonengandik oso urrun gaude. Oraindik oztopo asko ditugu. Poliki-poliki goaz aurrera, baina lan handia dago egiteko.
Kirolak zuri zer ematen dizu?
Laguntzen nau neure burua ezagutzen, nire mugak esploratzen, konfiantza hartzen, ahalduntzen, pertsona hobea izaten, eta lagun asko eman dizkit. Bestalde, lagundu dit Euskal Herri osoa ezagutzen, eta euskara eta euskal kultura barneratzen.
Eta zer kendu dizu?
Osasuna, askotan, lesioengatik. Eta injustiziak pairatzen ditudanean, sufrimendua ere ekarri dit. Emakume pilotarien elkarteko lehendakari moduan nire pilotarien baldintzak hobetu nahi izan ditudalako, askotan, enpresari batzuek nire aurka jo dute txapelketa batzuetatik kanpo uzten. Injustizia horiek batzuetan motibazioa kentzen dute, baina orokorrean, ez dit gauza askorik kendu: gehiago da ematen didana.
Zein da zure ametsa?
Txikitan pilotari profesionala izatea zen nire ametsa: hori ez dut lortu, eta ez dut lortuko. Baina amesten ez nuen zerbait lortu dut: esku pilotako nazioarteko txapelketa bat bi aldiz irabaztea eta munduko pilotari hoberenaren saria jasotzea.
http://www.kutxateka.eus. Eibarko pilotalekuan 79 urte zituela.
Josefa Ignacia Albisu Aranburu Lazkaon jaio zen 1859ko martxoak 19an eta Donostian zendu zen 1950ko otsailaren 4ean. Bera izan da Euskal herriko lehendabiziko emakume pilotaria. Pelotaria bezela 1885ko martxoaren 8an ezaguna izaten hasi zela esan daiteke, desapiyo handi baten ondorioz hain zuzen ere.
Aurtengo urte arraro honetan, Oiartzungo paleta txapelketa es da ospatu emakumeetan. Mutilen finalak uztailaren 31ean jokatu zuren. Finaletan ordea, emakumeen presentzia egon zan Madalensoroko pilotalekuan.
Pilotaren hainbat modalitateren artekoa da errebotea. Plaza luzean jokatzen da lau edo bost laguneko talde bi alde banatan jarrita. Sakea esku hutsez egiten da; jokoa, aldiz, eskularruz edo xisteraz.
Modalitate honetan ere gizonak nagusitu arren eta ikusgarritasun osoa bereganatu badute ere, zalantzarik ez da emakumeek beti jokatu izan dutela errebotean, aisialdian eta erdi-ezkutuan izan bada ere. Azken hamarkadetako lan eskergari esker, emakumeak zuriz jantzita frontoian ikustea jada ez zaigu arrotza, eta bazterrekoa izaten jarraitzen badu ere, gero eta ohikoagoa da. Dena dela, pilota modalitate bakarra ari da gailentzen (fenomeno hau emakumeetan bezala gizonezkoetan ere gertatzen da): ezker hormako esku pilota, hain zuzen ere. Ez da ahaztu behar beste hamaika modu ere badaudela pilotan jokatzeko, eta bazterrean dauden modalitateei bultzada ematea ere bada Emakumeen Pilotarien Elkartearen (EPE) xedea.
Errebotea baztertuta dagoen modalitatea da, are gehiago emakumeentzat.
Baina hala ere, Miriam Arrillagak, 2016ko apirilaren 10ean jokatu zuen lehenengo partida ofiziala, Euskal Herriko txapelketan jubenil mailako lehiaketan. Aurtengo 2020ko uztailaren 31an berriz Zubietako pilota plazara salto egiten zuen galtza zuriak jantzita, eta bere lau taldekideekin batera 13-8ko emaitzaz gailendu zen. EPEko kide den Arrillagak lehenengo pausua eman duela esan daiteke: alde batetik, emakumeek errebotean jokatzeari ikusgarritasuna eman dio; eta bestetik, errebotea bezalako modalitate bati hauspo pixka bat emango dio, lehen emakumea izateagatik lortu behar lukeen oihartzuna medio.
EPEk babes osoa helarazten dio bai Arrillagari eta baita modalitate honen bultzatzaileei ere, bazterreko modalitateak erdira ekarri eta bazterreratutako emakumeek modalitate guztietan merezi duten parte hartzea eta ikusgarritasuna lortzeko bidean lehenengo pausuetako bat emateagatik.
Joan den uztailaren 18an Azpeitiko Emakumeen Txokoan egin genuen Emakume Pilotarien Elkartearen (EPE) urteko batzar orokorra. Aurrez, zuzendaritza batzordeak bidalitako dokumentu eta gai-ordena aztertuta joan ginen bilerara, modu horretan informazio osoa era gardenean jasota.
Azpeitian 30 bat kide elkartu ginen. Bizi dugun egoera aintzat hartuta, aurrez prestatu genuen lekua aulkien arteko distantziak gorde ahal izateko. Horrez gain, bestelako osasun-neurriak ere hartu genituen: uneoro maskarekin, eskuak garbituz, distantziak gordez eta bilera bukatzerakoan erabilitako espazioa desinfektatuz. Herritar guztioi dagokigu erantzukizunez jokatzea eta, hargatik, EPEko kideok ere gure gain hartu genuen ardura hori.
10:30etan elkartu ginen Emakumeen Txokoko atarian. Udako giro eguzkitsua eta sanoa, aldartean ere nabari zitzaigun. Berriz elkartzeko gogoz ginen. Bilera oso ondo joan zen, giro onean eta jende askoren parte hartze aktiboarekin. Hainbat erabaki hartu genituen, horien artean, EPEren norabide aldaketa eta zuzendaritza batzorde berria. Indarberrituta eta animo handiz bukatu genuen bilera, aurrera jarraitzeko gogoz eta, ziurrenik, duela urtebete EPE eratu zenean baino sendoago, koherenteago eta argiago. Bukatzean, talde argazkia atera genuen, gure indarraren eta batasunaren adierazgarri.
Eguna, ostera, ez zen hor bukatu. Handik bazkaltzera joan ginen, aspaldi frontoian egindako lagunekin zein EPEren bitartez ezagutu dugun jendearekin. Izan ere, hori ere bada gure helburua: pilotariek elkar ezagutzea, saretzea, bat egitea. Emakumeen pilota pilotarien beraien ekimenez bultzatzea, pilotariok eta emakumeok izan gaitezen onuradun nagusiak. Hartara, paraleloki, gizarte osoaren onuran eta mundu hobe baten eraikuntzan.
2002. Iruñako Mendillorri trinketea lepo. Paleta argentinarra modalitateko Munduko Txapelketako finalak jokoan: Espainia-Frantzia.
Maider Mendizabalek aurrelari moduan jokatzeko entrenatu zuen, baina sailkapen faseetan Maite Ruiz de Larramendik begi ondoan hartutako pilotakadaren ondorioz, finalaurrekoan bera ordezkatu behar izan zuen, atzelari moduan. Muneta eta Mendizabal finalaurreko partida nagusintasunez irabazi zuten Arjentinako bikote teknikoaren aurka 30-16 emaitza lortuta final handirako sailkatu ziren.
Finala frantziarren kontra jokatzen ari ziren, 12-21 galtzen ari zirala, 23ko berdinketa lortu ta gero aurrea jo zuten. Partidaren azken txanpan, etxekoak 29-28 irabazten zihoazela aurrelari frantziarrari gerrikoa erori (berak kendu zuen lurrera botaz) zitzaion eta Susana Munetak gerrikoa alde batera baztertu zuen inork irrist egin ez zezan. Tantua gerarazi egin zuen epaileak, eta denek buelta emango zutela uste bazuten ere, frantziarren aldeko tantua zela erabaki zuen. Publikoa garrasika. Hamar minutu luzez “manos arriba, esto es un atraco” oihuka, jendea haserre bizian. Jokalariak ere bai. Iskanbila haren erdian eta 29ko berdinketarekin, teilatuan barrena zihoan pilota ez zuen bueltatzerik izan Mendizabalek, eta finala galdu zuten.
Epailearen gehiegizko zuzentasunak eta jokalari batek intentzio onenarekin egindako ekintzak finala guztiz aldatu zuen, Muneta-Mendizabal ametsa betetzetik gertu utzi araziz.
ntzat hartuta, aurrez prestatu genuen lekua aulkien arteko distantziak gorde ahal izateko. Horrez gain, bestelako osasun-neurriak ere hartu genituen: uneoro maskarekin, eskuak garbituz, distantziak gordez eta bilera bukatzerakoan erabilitako espazioa desinfektatuz. Herritar guztioi dagokigu erantzukizunez jokatzea eta, hargatik, EPEko kideok ere gure gain hartu genuen ardura hori.