Pilotari federatuak
Josefa Ignacia Albisu Aranburu Lazkaon jaio zen 1859ko martxoak 19an eta Donostian zendu zen 1950ko otsailaren 4ean. Bera izan da Euskal herriko lehendabiziko emakume pilotaria. Pelotaria bezela 1885ko martxoaren 8an ezaguna izaten hasi zela esan daiteke, desapiyo handi baten ondorioz hain zuzen ere.
Hona hemen bere historioa…
Aurtengo urte arraro honetan, Oiartzungo paleta txapelketa es da ospatu emakumeetan. Mutilen finalak uztailaren 31ean jokatu zuren. Finaletan ordea, emakumeen presentzia egon zan Madalensoroko pilotalekuan.
| Eizmendi II- Eizmendi I( AIA) | 18 |
| Galdos (OIARTZUN)-Urdangarin(HERNANI) | 25 |
Pilotaren hainbat modalitateren artekoa da errebotea. Plaza luzean jokatzen da lau edo bost laguneko talde bi alde banatan jarrita. Sakea esku hutsez egiten da; jokoa, aldiz, eskularruz edo xisteraz.
Modalitate honetan ere gizonak nagusitu arren eta ikusgarritasun osoa bereganatu badute ere, zalantzarik ez da emakumeek beti jokatu izan dutela errebotean, aisialdian eta erdi-ezkutuan izan bada ere. Azken hamarkadetako lan eskergari esker, emakumeak zuriz jantzita frontoian ikustea jada ez zaigu arrotza, eta bazterrekoa izaten jarraitzen badu ere, gero eta ohikoagoa da. Dena dela, pilota modalitate bakarra ari da gailentzen (fenomeno hau emakumeetan bezala gizonezkoetan ere gertatzen da): ezker hormako esku pilota, hain zuzen ere. Ez da ahaztu behar beste hamaika modu ere badaudela pilotan jokatzeko, eta bazterrean dauden modalitateei bultzada ematea ere bada Emakumeen Pilotarien Elkartearen (EPE) xedea.
Errebotea baztertuta dagoen modalitatea da, are gehiago emakumeentzat.
Baina hala ere, Miriam Arrillagak, 2016ko apirilaren 10ean jokatu zuen lehenengo partida ofiziala, Euskal Herriko txapelketan jubenil mailako lehiaketan. Aurtengo 2020ko uztailaren 31an berriz Zubietako pilota plazara salto egiten zuen galtza zuriak jantzita, eta bere lau taldekideekin batera 13-8ko emaitzaz gailendu zen. EPEko kide den Arrillagak lehenengo pausua eman duela esan daiteke: alde batetik, emakumeek errebotean jokatzeari ikusgarritasuna eman dio; eta bestetik, errebotea bezalako modalitate bati hauspo pixka bat emango dio, lehen emakumea izateagatik lortu behar lukeen oihartzuna medio.
EPEk babes osoa helarazten dio bai Arrillagari eta baita modalitate honen bultzatzaileei ere, bazterreko modalitateak erdira ekarri eta bazterreratutako emakumeek modalitate guztietan merezi duten parte hartzea eta ikusgarritasuna lortzeko bidean lehenengo pausuetako bat emateagatik.
Joan den uztailaren 18an Azpeitiko Emakumeen Txokoan egin genuen Emakume Pilotarien Elkartearen (EPE) urteko batzar orokorra. Aurrez, zuzendaritza batzordeak bidalitako dokumentu eta gai-ordena aztertuta joan ginen bilerara, modu horretan informazio osoa era gardenean jasota.
Azpeitian 30 bat kide elkartu ginen. Bizi dugun egoera ai
ntzat hartuta, aurrez prestatu genuen lekua aulkien arteko distantziak gorde ahal izateko. Horrez gain, bestelako osasun-neurriak ere hartu genituen: uneoro maskarekin, eskuak garbituz, distantziak gordez eta bilera bukatzerakoan erabilitako espazioa desinfektatuz. Herritar guztioi dagokigu erantzukizunez jokatzea eta, hargatik, EPEko kideok ere gure gain hartu genuen ardura hori.
10:30etan elkartu ginen Emakumeen Txokoko atarian. Udako giro eguzkitsua eta sanoa, aldartean ere nabari zitzaigun. Berriz elkartzeko gogoz ginen. Bilera oso ondo joan zen, giro onean eta jende askoren parte hartze aktiboarekin. Hainbat erabaki hartu genituen, horien artean, EPEren norabide aldaketa eta zuzendaritza batzorde berria. Indarberrituta eta animo handiz bukatu genuen bilera, aurrera jarraitzeko gogoz eta, ziurrenik, duela urtebete EPE eratu zenean baino sendoago, koherenteago eta argiago. Bukatzean, talde argazkia atera genuen, gure indarraren eta batasunaren adierazgarri.
Eguna, ostera, ez zen hor bukatu. Handik bazkaltzera joan ginen, aspaldi frontoian egindako lagunekin zein EPEren bitartez ezagutu dugun jendearekin. Izan ere, hori ere bada gure helburua: pilotariek elkar ezagutzea, saretzea, bat egitea. Emakumeen pilota pilotarien beraien ekimenez bultzatzea, pilotariok eta emakumeok izan gaitezen onuradun nagusiak. Hartara, paraleloki, gizarte osoaren onuran eta mundu hobe baten eraikuntzan.
2002. Iruñako Mendillorri trinketea lepo. Paleta argentinarra modalitateko Munduko Txapelketako finalak jokoan: Espainia-Frantzia.
Maider Mendizabalek aurrelari moduan jokatzeko entrenatu zuen, baina sailkapen faseetan Maite Ruiz de Larramendik begi ondoan hartutako pilotakadaren ondorioz, finalaurrekoan bera ordezkatu behar izan zuen, atzelari moduan. Muneta eta Mendizabal finalaurreko partida nagusintasunez irabazi zuten Arjentinako bikote teknikoaren aurka 30-16 emaitza lortuta final handirako sailkatu ziren.
Finala frantziarren kontra jokatzen ari ziren, 12-21 galtzen ari zirala, 23ko berdinketa lortu ta gero aurrea jo zuten. Partidaren azken txanpan, etxekoak 29-28 irabazten zihoazela aurrelari frantziarrari gerrikoa erori (berak kendu zuen lurrera botaz) zitzaion eta Susana Munetak gerrikoa alde batera baztertu zuen inork irrist egin ez zezan. Tantua gerarazi egin zuen epaileak, eta denek buelta emango zutela uste bazuten ere, frantziarren aldeko tantua zela erabaki zuen. Publikoa garrasika. Hamar minutu luzez “manos arriba, esto es un atraco” oihuka, jendea haserre bizian. Jokalariak ere bai. Iskanbila haren erdian eta 29ko berdinketarekin, teilatuan barrena zihoan pilota ez zuen bueltatzerik izan Mendizabalek, eta finala galdu zuten.
Epailearen gehiegizko zuzentasunak eta jokalari batek intentzio onenarekin egindako ekintzak finala guztiz aldatu zuen, Muneta-Mendizabal ametsa betetzetik gertu utzi araziz.
Txapeldun handietan handienetakoa da Etxaniz, batez ere Master Cup-ari dagokionean, jokatutako txapelketa gehienak berak irabazi baititu: binakako hiru txapelak eta banakako bi txapel (jokatutako hiruetatik). Ezbairik gabe, txapelaren neurrira eginda dago Etxaniz.
Hala ere, pandemiak ekarri duen egoerarekin eta bere buruarekin koherente jokatu du, eta ez du laugarren txapela lortzeko aukerak itsutu. Dioenez, goizegi da oraindik, pilotariek denbora asko daramate ganoraz entrenatu gabe, eta Master Cupen arabera, bata bestearen atzetik jokatu beharko lirateke semifinala eta finala (ekainaren 26an eta 28an, hurrenez hurren). Horrez gain, osasun larrialdiak ere kezkatzen du Etxaniz, familian gertutik bizitzen ari baita Covid-19a. Horregatik, bere lehentasunak beste batzuk dira, eta koherentziaz jokatzea lehenetsi du.
Txapelketaren antolakuntzak ordezkoak bilatu ditu, baina garbiegi ez jokatu izana egotzi zaie antolatzaileei. Izan ere, orain arteko txapelduna kanpoan utzi du. Etxanizek, data horietan ez zuela jokatuko esan zion antolakuntzari (osasun larrialdia eta horrek ekarri dituen entrenamendu falta kontuan hartuta), baina berak ez dio txapelketari uko egin. Gainera, kirol testuingurua ikustea besterik ez dago: profesional zein federatuen txapelketa eta partidu guztiak bertan behera geratu dira, eta oraindik ezin da jakin noiz hasiko diren. Beraz, EPEren ustetan, honek erakusten du egitura duin baten eta ardurazko erabakien falta dagoela txapelketa honetan.
EPE elkartea lanean ari da pilotarien baldintzak hobetzeko, bai txapelketa honetan eta baita, orokorrean, pilotaren munduan ere. Egitura duin eta serio baten alde apustu egiten du elkarteak, eta federazioekin elkarlanean, hori sustatu nahi du bai txapelketa publiko zein pribatuetan. Horregatik, babes osoa azaltzen dio elkarteko kide den Leire Etxanizi, bere erabakiarekin elkartearen koherentzia mantendu duelako, emakume pilotarien baldintza onak eta gizarte osoaren segurtasuna, ardura eta kalitatezko aisialdia bermatzeko pausuak emanez. Azken batean, gure jarduna gizartearen aisialdiaren parte ere badelako, eta horregatik, kalitatezko entretenimendua sustatu nahi dugu, gure baldintzak eta erabakiak errespetatuko dituena eta, horretarako, halako osasun egoera baten aurrean arduraz jokatzea dagokigu. Horrez gain, EPEk adierazten du desadostasuna agertzen duela Master Cup txapelketak hartutako jarrerarekin, pilotarien behar eta nahiei begiratu beharrean bere probetxu eta interes propioak lehenesten ari delako.
EPEk eskua luzatzen dio elkarlanean jardun nahi duen orori, eta horrenbestez, baita Master Cup txapelketako antolatzaileei ere, guztion onurarako arituko bagara. Denoi dagokigu pilotaren egitura duina lortzeko ardura, gizon zein emakume, pilotari guztien mesedetan.
Hernaniko Kronikatik jasotako informazioa da hau:
Konfinamendua hasi zenetik, Amaia Irazustabarrenak, ostegunean entrenatu zuen lehenengoz Adunako frontoian. Hernanin jokatzeko baimenik ez diote eman, eta jakinarazi du «egoera honetan goi mailako kirolari bat izateak ez dit ezertarako balio izan».
Aste honetan hastekoa zinen entrenatzen, eta azkenean oraingoz, Hernanin ez duzu aukerarik, gogo haundia?
Bai hori da, azkenean ez didate baimenik eman entrenatzeko, egia esan konfinamendua hasi zenetik ez dut egun bat bera ere entrenatu. Izugarrizko gogoekin nago entrenatzeko, uste dut ez naizela horrenbeste denbora egon, beno ez, uste dut ez, argi daukat, ez naizela horrenbeste denbora egon pala hartu gabe.
Beraz, ezin entrenatzeak, nola sentiarazten zaitu?
Hasieran, nahiko ondo hartu nuen, azkenean denei pasatako egoera bat izan da hau, ez niri bakarrik, ez dugu inork entrenatu, denak etxean egon dira, beraz hasieran lasai, azkenean egin behar bat zen, denak etxean gelditzea birusa ez hedatzeko.
Haiseran ondo eraman arren, azkeneko hiru aste hauetan gaizki eraman dut, haserre, eta izugarrizko inpotentziarekin egon naiz. Enteratu naiz, beste herrietan, eta ez dira gutxi gainera, entrenatzen ari direla. Bai federatuak, bai goi mailako kirolariak, eta nik aukera ez izateak sutan jartzen nau.
Frontoiean entenatzeko baimena eskatu zenuen, nola joan da prozesu hau?
Egia esan askotan eskatu dut baimena frontoian entrenatzeko, batez ere, esan dizueten bezela, azkeneko hiru aste hauetan, hau da, lehenengo fasean sartu ginenetik. Berez legeak markatzen duelako edo, batzuk ulertzen dute posible dela aire librean jokatzea, beste batzuek berriz ez. Baina goi mailakoak batez ere, eta nire kasuan, goi mailako kirolariaren ziurtagiria daukat, eta honekin, berez, aukera daukat entrenatzeko, baina dirudienez, Hernaniko udaletxeak Eusko Jaurlaritzarekin hitz egin du, eta aipatu zidaten ezin zidatela baimenik eman Hernaniko frontoian entrenatzeko. Baina, nik ez dudana ulertzen da, nola beste herrietan, udalek baimena ematen duten eta hemen ez. Haiek jokatzen ari dira, eta batzuk berriz esperoan gaude.
Kontraesan asko daude, hau da, Eusko Jaurlaritzakoek esaten dute ezin dela eta Udalak baietz badio, entrenatu dezakezu. Aipatu nahiko nuke, Hernaniko Udala, Eusko Jaurlaritzatik datozen aginduak betetzen ari dela, baina inguruko herri txikietan, Goziuetan, Astigarragan, ez goi mailako kirolariak bakarrik, federatuak ere entrenatzen ari dira egunero. Eta nik badakit baimen bat edukita, udaletxearena, posbile izango nukela jokatu. Uste dut gainera, Hernani dela herri gutxienetako bat baimena ematen ez duena, edo Eusko Jaurlaritzako aginduak betetzen dituena.
Zer moduz eraman duzu alarma egoera?
Uste baino hobeto egia esan, nik azkenean dendan lanean jarraitu dut, ahizparekin daukadan dendan, alimentazioa daukagunez, behar berezietako bat izan da eta ez dugu inongo momentuan itxi. Orduan, ez da aldatu nire bizitza, okerrena asteburuak izan dira! Etxean pasa behar izan dudalako, eta entrenamenduetara ezin joan hori ere… gaizki, baina hori kenduta nahiko ondo! Errutina bat mantentzen saiatu naiz, goiz eta arratsaldeko lanera joaten, eta ez nengoenean lanean, ahal nuenetan etxean entrenatzen egon naiz.
Ezin izan duzu ‘normal’ entrenatu, zer moduz ikusten zara fisikoki?
Fisikoki orain oso ondo nago, hala sentitzen naiz behintzat. Gero behar bada frontoira joan eta azkenean hori da la prueba de fuego, hor ikusiko nintzake ea benetan ondo nagoen edo ez. Hemen etxean egin ditudan ariketak izan dira indar ariketak, muskulaturako ariketa, baino adibidez, korrika enaiz ibili orain arte, beraz hori faltako zait seguruenik. Baina entrenamenduak ez ditut utzi, etxean ibili naiz ahal dudana egiten.
Orduan etxean egin dituzun ariketak nolakoak izan dira?
Etxean, Instagrameko jarraitutako programa batzuk egin ditut, eta hauei esker mantentzen naiz ondo fisikoki, hilabetean 20 euro izan dira, entrenadore personal bati ordaintzen diozu, eta zuretzako tablak eta ariketak egokitzen dizkizu. Hau da, astean hiru-lau aldiz, zure entrenamendu fisiko bat egiten zizun.
Eta elikadurari dagokionez, zer moduz eraman duzu hau berrogeialdian?
Inoiz baino hobeto, etxean egonda gehiago kontrolatu naiz, eta oso osasuntsu jan dut. Gosea ere gutxiago izan dut, azkenean ez dut lehen erretzen nuena erretzen. Lehen astean bost egunetan entrenatzen nuen, eta orain etxean ez dut horrenbeste jaten. Gainera ez dugu aukerarik izan etxetik kanpo jateko eta horrek asko egiten du. Orduan esan dezaket, alde horretatik asko zaindu naizela eta ondo eraman dudala elikadura kontua.
Zein dira orain entrenamenduekin hastean hartu behar dituzun neurriak?
Ba pixkanaka hasi behar dut, entrenatzen hasten naizenean. Ezin dut hasi oso fuerte, azkenean enaiz entrenatu lehen egiten nuen moduan, eta lesioak ekar ditzake. Denbora daukat gainera, uda honetan ez direnez txapelketarik jokatuko, hartu behar diren neurriak dira hasieran bakarka entrenatzea, eta frontoian ere bakarrik egotea. Hasieran ordu erdi bat, hurrengo egunean 45 minutu, gero ordubete. Poliki baino aurrera.
Txapelketarik ez da egingo udan, nola hartu duzu hau?
Lehen aipatu dudan moduan, ez naiz sekula horrenbeste denbora egon entenatu gabe, partiduak jokatu gabe. Faltan botako dudala badakit, jada faltan botatzen ditut, baina egoera honi begiratuta behar bada erabaki egokia da txapelketena, momentu honetan gainera ez gaude prest txapelketa bat jokatzeko, ez gaude fisikoki % 100 ean. Uste dut, erabaki onena dela. Ea hau dena amaitzean posible dugun txapelketekin hasi eta martxa hartzea!
Orduan esan daiteke, normalizazio batera heltzean edo, indar berrituta itzuliko zarela palara?
Bai, izugarrizko gogoekin nago, normaltasunera bueltatzeko gogoz nago, eta nik uste dut denbora edukiko dudala, noizbait entrenatzera joateko baimen hori edukitzen badut, indar berrituta bueltatuko naizela, gogo haundiz, ilusioz partiduak jokatzeko, entrenatzeko, eta herri ezberdinetako frontoietara joateko.
Ostegunean, Adunan izan zinen entrenatzen, zer moduz?
Bai, oso gustora, hasiera batean pentsatzen nuen, ez nintzela ondo ibiliko, pentsatzen nuen ez nuela ondo erabiliko pala! Baina uste baino hobeto entrenatu nuen, peloteatzen ibili nintzen, bi pareta batzuk bota nituen… Hiru ordu laurdeneko entrenamendua izan zen azkenean eta sentsazio onekin itzuli nintzen etxera. Hala ere, Adunan entrenatu nuen, eta ez nire herrian. Beraz, esan dezaket, egoera honetan goi mailako kirolaria izateak ez didala ezertarako balio izan
EPEko pilotaria den Patri Espinar, beste guztiok bezala, etxetik irten ezinda dago. Aspaldian ez du frontoia zapaldu, eta aspaldi ez ditu praka zuriak jantzi. Dena dela, pilota ez du ahaztu, ez du nahi bere eskuek pilota ahaztu dezaten, eta ez du frontoiko mugimenduetan erakusten duen abilezia galdu nahi. Ezinbestean, etxeko sukaldea frontoi bihurtu du Patrik. Han egiten ditu pilotako mugimenduak (espazioak uzten dionaren arabera), han lantzen ditu eskuak, eta han asetzen du, neurri batean bada ere, pilota gosea.
Patri Espinar ez da badaezpadako pilotaria. Bere palmaresean denetik dago, borroka eta lan handia eginez lortutako garaipenak, eta entrenamendu zorrotz eta serioen emaitza. Horregatik, eta bide horretatik jarraitzea helburu duela, Patrik ez ditu bere entrenamenduak alde batera utzi salbuespenezko egoera honetan, eta ahal duen bezala entrenatzen ari da.
Benetan bizi dugun zerbait barru-barruan daramagunean, edozein lekutan bilatzen ditugu hori asetzeko moduak, edozein unetan egiten ditugu loturak odolean borborka dugun horrekin. Pilotarako berezko sena dutenek frontoi bat ikusten dute pareta bat ikusten duten bakoitzean, eta Patrik, etxetik atera ezinik dagoen egunotan, sukaldean frontoia irudikatu eta piloteatzen aritzen da. Bestelako ariketekin ere tartekatzen du piloteoa, entrenamendu osoa eginez, pilota barru-barruan bizi duen eta pilotan jokatzea profesionaltasunez hartzen duen bati eskatu dakiokeen guztia. Gizarteak eta instituzioek profesionaltasunez tratatzea falta da orain, eta horretarako borrokan ari da Patri, EPEko lehendakaria, gainerako EPEkideekin batera.
Artikulua gazteleraz El CORREOko web gunean ikusi
Denoi eragin digu Covid-19 delakoak. Baita pilotarioi ere. EPEko kideok bere horretan utzi behar izan dugu gure jarduna, gure partidak, gure entrenamenduak… Alta, ez digu pilotari guztioi berdin eragin, EPEko kide bati modu berezi batean eragin baitio: Ane Ibañezi. Ane palista da, trinketea du bere habitat, baina, azken asteotan, kirola utzi eta bere lanari sekula baino lotuago dago. Izan ere, Ane Ibañez erizaina da Txagorritxuko ospitalean. Orain arte trinketea eta ospitalea uztartzen bazituen ere, orain paleta utzi eta orratzari heldu dio, galtza zuriak kendu eta erizainaren uniformeari itsatsi zaio, maskarila bategatik aldatu ditu palan jokatzeko segurtasun betaurrekoak.
Azken egunotan komunikabideetan izan dugu Ane, erizain modura oraingoan. Hala ere, palista moduan ere azaldu izan da medioetan, palmares esanguratsuaren jabe baita. Anek, osasungintzako gainerako langileek bezala, pazientzia eskatu du, zentzuz jokatzea, norbere burua eta ingurukoak zaintzea, animoari eustea. Guk, gure eskerrik beroenak eman nahi dizkiogu, emandako guztiak ere gutxiegi izango direla jakinda. Egun hauetako txaloek zuretzat ere badira, Ane. Baina jarrai dezagun txaloka krisi hau gainditzen dugunean ere. Anegatik, eta gure osasuna eta bizitza zaintzen duten guztiengatik. Krisian eta krisitik kanpo. Orain eta gero.